ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

    ΟΙ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ

                          Του ΤΑΚΗ ΠΑΠΑΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ

Δεκατρείς εκκλησίες και ερειπωμένα ξωκκλήσια βρίσκονται στην περιοχή του χωριού. Οι περισσότερες έχουν χτιστεί κατά τη Βυζαντινή περίοδο και μαρτυρούν την ακμή του χωριού κατά τους Βυζαντινούς χρόνους και την Τουρκοκρατία. Από αυτές σώζονται σήμερα μόνο πέντε. Οι άλλες καταστράφηκαν κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας από πυρκαγιές, εγκατάλειψη ή καταστροφή από τον Τούρκο κατακτητή. Στη θέση τους τώρα βρίσκονται λιθοσωροί από τα κτίρια, οι πλάκες της Αγίας Τράπεζας και οι τεράστιες πουρνάδες (πρίνοι, βελανιδιές), που αποτελούσαν το Ιερό Άλσος κάθε εκκλησίας. Αν κρίνουμε από τα άλση αυτά, οι παλιοί κάτοικοι είχαν συνήθεια γύρω από κάθε ξωκκλήσι να φυτεύουν και να μεγαλώνουν αρκετό αριθμό τέτοιων δέντρων , που μόνο η παρουσία τους σήμερα δείχνει τη θέση της εκκλησίας και που κανένας δεν τολμάει να κόψει ή να καταστρέψει.
 
Ερειπωμένες βρίσκονται ο Άη-Λιας, ο Άη-Σπυρίδωνας, οι Άγιοι Θεόδωροι, η Αγία Μαρίνα, ο Άη-Δημήτρης, ο Άη-Νικόλας , η Αγία Παρασκευή και ο Άγιος Κωνσταντίνος.

Από τις εκκλησίες που σήμερα βρίσκονται σε καλή κατάσταση, είναι ο ενοριακός ναός της Αγίας Αικατερίνης, ο Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου (Νεκροταφείο), των Αγίων Αποστόλων, του Αγίου Αθανασίου και της Ευαγγελίστριας.

Ο σημερινός ενοριακός Ναός της Αγία Αικατερίνης, στα παλιά χρόνια ήταν μια μικρή εκκλησία. Μόλις που χωρούσε είκοσι – τριάντα ανθρώπους. Οι γυναίκες έμπαιναν από την δυτική θύρα και στέκονταν στο πίσω μέρος της εκκλησίας. Οι άντρες έμπαιναν από την βορινή πλάγια θύρα και στέκονταν μπροστά. Γκρεμίστηκε και ξαναχτίστηκε στο 1897, καταστράφηκε εν μέρει από το φοβερό βομβαρδισμό του χωριού από Γερμανικά αεροπλάνα στις 6 Ιουνίου 1943 και ανακαινίστηκε το 1976. Γκρεμίστηκαν οι τέσσερις λιθόκτιστες κολόνες που στήριζαν τη σκεπή, το παλιό τέμπλο και ο γυναικωνίτης και μπήκε καινούργια στέγη από μπετόν και καινούργιο ξυλόγλυπτο τέμπλο. Τα παλιά χρόνια πριν χτιστεί το κτίριο του σχολείου, ο γυναικωνίτης της εκκλησίας χρησίμευε και για σχολείο.

Ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου ως το 1897, ήταν ο Ενοριακός Ναός του χωριού. Ήταν αρκετά μεγάλη εκκλησία, σε ρυθμό Βασιλικής. Σ ’αυτή χωρούσε όλο το χωριό. Από την πλάκα που ήταν ένθετη στο φάτνωμα πάνω από την πλαϊνή θύρα, φαίνεται πως είχε πρωτοχτιστεί, τον Ιούνιο του 1838. Ήταν χτισμένη με μεγάλα αγκωνάρια, πελεκητά και χωματόπετρες από διάφορα μέρη. Το άγιο Βήμα ήταν με πελεκητή καινούρια πέτρα. Είχε και αυτή δύο θύρες. Από τη δυτική έμπαιναν οι γυναίκες και στέκονταν στο πίσω μέρος , και από τη μεσημβρινή έμπαιναν οι άντρες και στέκονταν μπροστά. Μεγάλα Ταμπάνια από βελανιδιά στήριζαν τη σκέπη. Στο τέμπλο, οι εικόνες των Αγίων με Δύο βημόθυρα, ένα της Ωραίας Πύλης και ένα αριστερά του Αρχάγγελου.

Η εικόνα της Παναγίας (Κοίμηση της Θεοτόκου) ήταν θαυματουργή. Κάθε φορά που το χωριό κινδύνευε από κάτι κακό (θεομηνία, ανομβρία, ακρίδα, πόλεμο), οι χωριανοί έβγαζαν την εικόνα από την θέση της στο τέμπλο, την έπαιρναν με κατάνυξη στα χέρια τους κι έκαναν λιτανεία, περιφέροντάς την στο χωριό. Μπροστά ο παπάς με το θυμιατό και το Ευαγγέλιο στα χέρια, και από κοντά όλο το πλήθος, όλοι οι χωριανοί – και ήταν τότε πολλοί- άντρες και γυναίκες ξυπόλυτες, μελισσολόι τα μικρά, 'φέρναν γύρο το χωριό Άη Θόδωρο, Άη Λια, Κεφαλόβρυσο, Λιμαζέΐκα , Ψηλό Κοτρόνι, Άη Απόστολο. Οι ψαλτάδες έψελναν τον παρακλητικό κανόνα. Ο παπάς έκανε δέηση σε κάθε στάση. Ο λαός έψελνε "Κύριε ελέησον! Υπεραγία Θεοτόκε Σώσον ημάς".

Οι γυναίκες έκλαιγαν. Οι άντρες σκούπιζαν τα μάτια τους με το αντίστροφο του χεριού τους, ο παπάς έκανε στάση, θυμίαζε και παρακολουθούσε "Υπέρ ευκρασίας αέρων, ευφορίας των καρπών της γης και καιρών ειρηνικών. Ίλεως, ίλεως , γενού ημίν Δέσποτα!".

Έτσι γαληνεμένοι όλοι ξαναγύριζαν στην Παναγία, έβαζαν την εικόνα στη θέση της και συνέχιζαν την παράκληση. Και όταν τελείωνε ο μεγάλος Παρακλητικός Κανόνας, αγαπημένοι, ενωμένοι στον κίνδυνο, ξεχνώντας κάθε προσωπική διαφορά ή πάθος, ξαναγύριζαν στα σπίτια τους.

Και η Παναγία έκανε το θαύμα της. Ο ουρανός σκοτείνιαζε , τα σύννεφα πύκνωναν και βροχή άρχιζε να πέφτει. Οι ακρίδες, σαν να τις κυνηγούσε κάποιος, σηκώνονταν στον αέρα σαν σύννεφο και έφευγαν για το λόγγο, μακριά από τα σπαρτά και τα χωράφια. Η πίστη έσωζε.

Τώρα δεν υπάρχει πίστη. Δε γίνονται λιτανείες. Και ο ουρανός δεν βρέχει πια.

Η εκκλησία της Παναγίας καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1914. Μαζί κάηκε και η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Επισκευάστηκε στη συνέχεια και μπήκαν καινούργιες εικόνες, που είχαν ζωγραφιστεί στο Άγιο Όρος. <<Έργο του εκ Κουκοβίστας Ιερομονάχου Πέτρου Αλεξ. Χασιακού. Άγιον Όρος. Νέα Σκήτη>> , όπως υπογράφει ο ζωγράφος. Από την εγκατάλειψη, ο ναός ερειπώθηκε και η στέγη κατέρρευσε. Ο Σύλλογος Οινοχωριτών Παρνασσίδος ανέλαβε την οικοδόμηση του και με δαπάνη και φροντίδα του ο ναός κατεδαφίστηκε και στη θέση του χτίστηκε καινούριος ναός με πελεκητή πέτρα και βυζαντινό κεραμίδι, που σήμερα στολίζει το χωριό.

Οι Άγιοι Απόστολοι ήταν παλιά εκκλησία. Οι εικόνες είναι του 1834. Επισκευάστηκε το 1910, και όπως γράφει με σκαλιστά γράμματα στο με πελεκητή πέτρα υπέρθυρο, "ΔΑΠΑΝΗ ΠΑΝΑΓ. ΙΕΡΕΩΣ ΚΑΙ ΗΡΑΚΛΗ ΠΑΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ 1910".

Έξω από το ναό βρίσκεται και η αιωνόβια σαν ομπρέλα πουρνάρα, που κάτω από τον ίσκιο της πέρασαν πολλές γενιές. Μέχρι το 1938, το χωριό γιόρταζε το πανηγύρι του στη γιορτή των Αγίων Αποστόλων ( 30 Ιουνίου) αλλά για λόγους καθαρά τοπικούς και γεωργικών εργασιών, το πανηγύρι μεταφέρθηκε στις 15 Αυγούστου.

Η Ευαγγελίστρια χτίστηκε το 1938 με δαπάνη του Ιερέα Παναγιώτη Παπαναγιώτου και γίνεται εκεί λειτουργία του Ευαγγελισμού. Παλιότερα στηνόταν και χορός στο πλάτωμα από κάτω, στο ψηλό κοτρόνι. Τότε που ήταν πολλοί νέοι και νέες στο χωριό!

Ο Άγιος Αθανάσιος βρίσκεται στο ψηλότερο μέρος του Άη-Βασίλη. Από εκεί αγναντεύεις όλον τον κάμπο ως κάτω στο Δαδί. Όταν είμασταν μικροί, από δω βλέπαμε για πρώτη φορά αυτοκίνητα που πέρναγαν κάτω μακρυά στο δρόμο και φαίνονταν σα μύγες που έτρεχαν. Ο ναός καταστράφηκε στην περίοδο του εμφυλίου πολέμου, επισκευάστηκε και γιορτάζει στις 2 Μαΐου. Τότε γίνεται και το πανηγύρι. Από όλα τα γύρο χωριά , Αποστολιά, Σκλήθρο, Καστέλλια, Καλοσκοπή και το Οινοχώρι, συγκεντρώνονται και ύστερα από τη λειτουργία, μέσα στην ανοιξιάτικη φύση, ψήνονται τα αρνιά, αρχίζει το φαγοπότι και ο χορός ως αργά το απόγευμα.

Σήμερα όλη η περιοχή που κάποτε ήταν τόσο όμορφη και ειδυλλιακή, έχει γίνει σεληνιακό τοπίο απλό την αλόγιστη , εγκληματική εξόρυξη των βωξιτών και την εναπόθεση των μπάζων.

                                                                                                       Π. Κ. Π.

(Αριθμός Φύλλου 29- Φεβρουάριος 1985)