Σε μια από τις συναρπαστικότερες περιόδους της ιστορίας του ανθρώπου, την εποχή του Χαλκού (3200-1100 πΧ),οι Δρύοπες, ένας από τους αρχαιότερους λαούς του Ελληνικού χώρου, συνθέτουν πλάι σε άλλα φύλα τις ρίζες του δέντρου του Ελληνισμού, με κοινή γλώσσα, θρησκεία και πολιτισμό. Ακολουθώντας τα αχνάρια των προϊστορικών φύλων, αντλούμε συναρπαστικές πληροφορίες για τους αυτόχθονες Δρύοπες και τους Πρωτοέλληνες Δωριείς που έφεραν μαζί τους τους Ολύμπιους θεούς και το Ελληνικό πνεύμα. Τα « Κυκλώπεια» τείχη, το ιερό του Απόλλωνα στην Οίτη, βασιλιάδες της μυθολογίας, η κόρη που γέννησε τον Άμφισσο η Δρυόπη, μύθοι και παραδόσεις κεντρίζουν το ενδιαφέρον και ζητούν να αναδυθούν μέσα από την αχλύ της μακρινής Προϊστορίας.

Ο μύθος θέλει τον Ηρακλή να νικά σε πόλεμο, μαζί με τους γειτονικούς Μηλιείς, τους Δρύοπες και το βασιλιά τους Λαογόρα, ως τιμωρία για τη μιερή πράξη τους να στήσουν φαγοπότι στο ιερό του Απόλλωνα. Τότε, το μαντείο των Δελφών απεφάνθη πως οι Δρύοπες έπρεπε να μετοικήσουν στη Πελοπόννησο. Είναι ιστορικά βεβαιωμένο πάντως ότι είχαν εγκατασταθεί Δρύοπες στους Δελφούς, όπου και υπηρετούσαν το ιερό του Απόλλωνα.

Ο Στράβωνας (63πΧ-23μΧ), περίφημος Έλληνας γεωγράφος και ιστορικός της αρχαιότητας, μας εξιστορεί (στα Γεωγραφικά ) ότι οι Δρύοπες με γενάρχη τον ομώνυμο βασιλιά (από την ινδοευρωπαϊκή λέξη dru :δρυς) κατοικούσαν την Αρχαία Δρυοπίδα, στο χώρο που περικλείουν η Οίτη, τα Βαρδούσια, η Γκιώνα, ο Παρνασσός και το Καλλίδρομο, μαζί με τη περιοχή του Τυμφρηστού, του Σπερχειού, τα παράλια της Φθιώτιδας και την Εύβοια. Μάλιστα, τοποθετεί τη πρωτεύουσα των Δρυόπων στην οχυρή θέση Παλιόκαστρου (στο Οινοχώρι) και αποδίδει την κατασκευή των εκεί οχυρώσεων στους Δρύοπες. Το σύγγραμμα του “Γεωγραφικά” αποτελεί, σήμερα, τον πιο εμπεριστατωμένο γεωγραφικό άτλαντα του τότε γνωστού κόσμου, καθώς προσφέρει ανεκτίμητες γνώσεις σε 17 τόμους.

Ο G.D .Muller στην «Ιστορία Δωριέων» αναφέρει έξι πόλεις της Δρυοπίδας : το Κυτίνιο, το Βοίο, τη Λίλαια, τη Καρφαία, τον Ερινεό και τη Δρυόπη (σημερινό Οινοχώρι). Σύμφωνα με ιστορικές μαρτυρίες, το Κυτίνιο (Κύτινος = άνθος ροδιάς), τοποθετείται κοντά στη Γραβιά, στις μικροπλαγιές ανάμεσα στη Γκιώνα, την Οίτη, το Παρνασσό και στη θέση Τσούκα Χλωμού. Το Βοιόν (τόπος βοών), αγγειοπλαστικό κέντρο, τοποθετείται στα Μαριολάτα (Χαράδρα). Ο Ερινεός (= άγρια συκή), εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το νεκροταφείο των Καστελλίων. Στο χώρο αυτό, υπάρχουν ερείπια ακρόπολης, υπολείμματα πύργων και ισοδομικό πολυγωνικό τείχος. Ανατολικά του ποταμού Πίνδου, στη θέση Πύργος, σε απόκρημνο ασβεστολιθικό λόφο, τοποθετείται η ακρόπολη της αρχαίας πόλης Πίνδου. Ενώ, η κύρια πόλη βρισκόταν, κατά τους ιστορικούς, το πιθανότερο, στην άλλη πλευρά του ποταμού, στο Άνω Καστέλλι. Ο Lolling τοποθετεί στη θέση αυτή το Βοίον ενώ τη Πίνδο στην αρχαία Δρυόπη (dru = δρύς, δρυμός) : «δάση δρυός φύονται μόνον εις την περιοχήν εντεύθεν της Πίνδου, ένθα υπάρχουσιν η ακρόπολις της Πίνδου και η Δρυόπη. Εκείθεν του ποταμού προς το όρος Γκιόνα ευδοκιμούσιν η ελάτη και άλλα φυτά, πλην της δρυός»

Ψήγματα ενός μακρινού πολιτισμού μαρτυρούν τη μεγαλοπρέπεια ενός χώρου αδιάλειπτα κατοικημένου.

«ΒΔ της ακροπόλεως της Πίνδου, οδός ανηφορική καταλήγει εις το χωρίον Οινοχώριον […]εν τω μέσω δρυών σώζονται ερείπια ακροπόλεως μετ΄ισοδομικού τείχους, πλησίον δε αυτής, παρά τη θέσιν Αγία Παρασκευή, ερείπια αρχαίας πόλεως[…]Εις την θέσιν ταύτην, τοποθετούμεν την Δρυόπην, ως έκτην πόλιν της Δωρικής Μητροπόλεως».

(Παναγιώτης Τσακρής, αρχαιολόγος καθηγητής, διδακτορική διατριβή).

Στο Οινοχώρι, η αρχαία περιμετρική οχύρωση και η εντός οικοδομική υποδομή προϋποθέτουν μια οργανωμένη κοινωνία με μόνιμη διαμονή και ακρόπολη. Τείχη πελασγικά , οχυρωματικά που δημιούργησαν το μύθο πως τα έχτισαν γίγαντες από τη Λυκία της Μικράς Ασίας, οι Κύκλωπες, αποτελούν ζωντανή μαρτυρία ενός χώρου κατοικημένου για αιώνες. Σε πείσμα του χρόνου, κεραμικές κατασκευές πλημμυρίζουν τη περιοχή. Στη πηγή Κατέρω, η οποία πιστεύεται ότι λατρεύονταν από τους Δρύοπες, υπάρχουν υπολείμματα κεντρικού οικοδομήματος, πιθανά ιερού χώρου. Η πλούσια πηγή Κεφαλόβρυσο, κύρια πηγή ύδρευσης, βρίσκεται σε κοντινή απόσταση. Στο ΒΔ μέρος της ακρόπολης, η υδατοπηγή Καναλάκι ήταν συνδεμένη με σύστημα οργανωμένου υδραγωγείου, του οποίου τμήματα κεραμικών σωληνώσεων φανερώνονται μέχρι σήμερα, μαρτυρώντας μια κεραμική βιοτεχνία και μεταλλουργία ακμάζουσα. Ο πανύψηλος ιστορικός βράχος, το «Ψηλό Κοτρώνι», στην ανατολική πλευρά της ακρόπολης, έχει αποκαλύψει σιδηρά εργαλεία, μαρτυρώντας τη χρήση του σιδήρου. Συστάδες ταφικών μνημείων σε περιοχές γειτνιάζουσες, ερείπια ιερών χώρων, προμαχώνες, αρχαία νομίσματα, πήλινα σκεύη ,επιγραφές αναδύονται κατά καιρούς από τη γη για να προσφέρουν τη πολύτιμη μαρτυρία τους.

Μετά το Τρωικό πόλεμο, ο ερχομός των Δωριέων οδήγησε στην εκδίωξη των Δρυόπων, οι οποίοι μετανάστευσαν κυρίως στη Πελοπόννησο, τις Κυκλάδες, τη Κύπρο και τη Μικρά Ασία. Δεν έπαψαν όμως ποτέ να τιμούν τη Μητρόπολη Δρυόπη και να την υποστηρίζουν. Οι μυθολογικές αναφορές, οι άρτια οχυρωμένες πόλεις, η ίδρυση νέων αξιόλογων πόλεων και τα αρχαιολογικά ευρήματα συντείνουν στην εικόνα ενός δυναμικού αυτόχθονου φύλου με τεχνικά μέσα και δύναμη. Η μετακίνηση και μετεγκατάσταση των Δρυόπων μαρτυρεί ένα λαό με οργάνωση, πειθαρχία και ικανούς ηγέτες.

Επομένως, η αρχαιολογική σκαπάνη και η καταγραφή της μακρινής αυτής πορείας δεν μπορεί παρά να εμπλουτίσει το πλούσιο ιστορικό παρελθόν του τόπου μας.