Οι ζωγράφοι των ηρώων

Θεόδωρος Βρυζάκης :

Η Ελλάς ευγνωμονούσα (1858)  Η Ελλάδα σύμβολο,  ως κόρη με αρχαιοελληνικό χιτώνα, αγκαλιάζει όσους αγωνίστηκαν γι΄αυτήν.  Αναμεσά τους η Μαντώ Μαυρογένους και η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα.  Όλο το πάνθεο των ηρώων (Ρήγας Φεραίος, Αδαμάντιος Κοραής, Δημήτριος Υψηλάντης, Γεώργιος Καραισκάκης, Γιάννης Μακρυγιάννης κ.α.) κοιτάζουν με σεβασμό την γυναίκα Ελλάδα. 

Πηγή του ζωγράφου στον πίνακα  η «Ελλάς Ευγνωμονούσα» ήσαν οι λιθογραφίες του Βαυαρού αξιωματικού Karl Krazeisen (1794 – 1878), o οποίος είχε έρθει στην Ελλάδα μετά την πτώση του Μεσολογγίου, για να πολεμήσει εθελοντικά στο πλευρό των Ελλήνων.  Χάρη στις λιθογραφίες του, γνωρίζουμε πώς  ήταν η μορφή δεκάδων αγωνιστών του αγώνα και φιλελλήνων.  Όλα τα πορτρέτα φέρουν ημερομηνία και την υπογραφή των εικονιζομένων.  Γι΄αυτό και απουσιάζουν ήρωες που ήδη έχουν χάσει την ζωή τους.  Οι εξιδανικευμένες αυτές μορφές συνέτειναν στο θετικό επηρεασμό της Ευρώπης προς το Ελληνικό ζήτημα.  Αργότερα δε, ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου, τότε διευθυντής της Εθνικής πινακοθήκης, τις αγόρασε για να μπορούμε να τις απολαύσουμε σήμερα, στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Στην 100ετηρίδα της ανεξαρτησίας (1921), κυκλοφόρησε μάλιστα μία σειρά γραμματοσήμων, βασισμένη σε αυτές τις λιθογραφίες του Krazeisen.

Ο Δανός Adam Friedel εξέδωσε και αυτός λιθογραφίες βασισμένες σε σχέδια εκ του φυσικού, με μορφές ωραιοποιημένες που αναπαράγονταν στην συνέχεια σε πολλά περιοδικά και τυπώματα, όπως αυτές της Μαντώ Μαυρογένους και της Μπουμπουλίνας.

Στα 1832, ο Peter von Hess (1792 – 1871), άλλος Βαυαρός ζωγράφος, με εντολή του Λουδοβίκου Α’, πατέρα του Όθωνα ακολούθησε τον νεαρό βασιλέα στην Ελλάδα (1832).  Οι λιθογραφίες  του διακόσμησαν τα ανάκτορα του Μονάχου.

Όσον αφορά Έλληνες ζωγράφους της εποχής, αποδέκτες παραγγελιών από την Ελληνική κυβέρνηση, έγιναν ο Διονύσιος Τσόκος και ο Σπυρίδωνας Προσαλέντης, όπου θαυμάζουμε πολεμιστές  και εν γένει μεγάλους άντρες του πνεύματος και της πολιτικής.

Μετά την επανάσταση, η εικονογραφία αλλάζει οπτική.  Η εθνογραφία γίνεται ιστορία και επικεντρώνεται στον ήρωα.  Οι Έλληνες δεν απεικονίζονται πλέον με εξωτικές φορεσιές, όπως τους περιέγραφαν οι περιηγητές στην προεπαναστατική περίοδο, αλλά πλέον αναδύονται ως σύμβολα. Σύμβολα μίας Ελλάδας που επιζητά την ανεξαρτησία της και τη χριστιανική της υπόσταση.

Προτάσεις

1. Φουστανέλλες και χλαμίδες, Χριστίνα Κουλούρη, εκδόσεις Αλεξάνδρεια ( μία εξαιρετική μελέτη).
2. Views in Greece (συλλεκτική έκδοση) : οι 30 χρωμολιθογραφίες του E. Dodwell, εκδόσεις Αείν
3. Ζευγάρια που έγραψαν την ιστορία της Ελλάδος, Λένα Διβάνη.
4. Όθωνας και Αμαλία, Αλ. Ζαούσης, εκδόσεις Ωκεανίδα
5. Καποδίστριας, ο Κυβερνήτης της καρδιάς μου (για εφήβους), Μαρία Γαλίζη, εκδόσεις Άθως.